ભારતે લીધો મોટો નિર્ણય! સિંધુ સંધિ અટકાવી, હવે પાકિસ્તાનમાં લાખો લોકો પાણીની બુંદ માટે તરસશે

"ભારતે સિંધુ જળ સંધિ સ્થગિત કરી, જેનાથી પાકિસ્તાનમાં લાખો લોકો પાણીની તંગીનો સામનો કરશે। કાશ્મીર હુમલા બાદ લેવાયેલો આ નિર્ણય પાકિસ્તાનની ખેતી, ઉદ્યોગ અને શહેરી વિસ્તારોને અસર કરશે। વધુ જાણો।"

ભારતે લીધો મોટો નિર્ણય! સિંધુ સંધિ અટકાવી, હવે પાકિસ્તાનમાં લાખો લોકો પાણીની બુંદ માટે તરસશે

ભારતે એક ઐતિહાસિક નિર્ણય લઈને 1960ની સિંધુ જળ સંધિને તાત્કાલિક અસરથી સ્થગિત કરી દીધી છે। આ નિર્ણય કાશ્મીરના પહેલગામમાં બૈસરન ખીણમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ લેવામાં આવ્યો છે, જેમાં 26 લોકોના મોત થયા હતા। સિંધુ નદી અને તેની સહાયક નદીઓ પાકિસ્તાનની ખેતી, ઉદ્યોગ અને શહેરી પાણી પુરવઠા માટે જીવાદોરી છે। આ સંધિના સ્થગનથી પાકિસ્તાનના લાખો લોકો પાણીની બુંદ માટે તરસશે, જેનાથી ખાદ્ય સુરક્ષા, વીજ ઉત્પાદન અને શહેરી જીવન પર ગંભીર અસર થશે। આ લેખમાં અમે આ નિર્ણયના કારણો, તેની અસરો અને સિંધુ જળ સંધિના ઇતિહાસ વિશે વિસ્તારથી ચર્ચા કરીશું।

સિંધુ જળ સંધિ શું છે?

સિંધુ જળ સંધિ એ 1960માં ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે થયેલો એક આંતરરાષ્ટ્રીય કરાર છે, જેની મધ્યસ્થી વિશ્વ બેંકે કરી હતી। આ સંધિ હેઠળ સિંધુ નદી પ્રણાલીની છ નદીઓ – રાવી, બિયાસ, સતલજ, ઝેલમ, ચિનાબ અને સિંધુ – ના પાણીનું વિભાજન કરવામાં આવ્યું હતું। ભારતને પૂર્વીય નદીઓ (રાવી, બિયાસ, સતલજ) પર સંપૂર્ણ અધિકાર આપવામાં આવ્યો, જ્યારે પશ્ચિમી નદીઓ (સિંધુ, ઝેલમ, ચિનાબ) નું પાણી મુખ્યત્વે પાકિસ્તાનને ફાળવવામાં આવ્યું। આ સંધિ હેઠળ ભારતને કુલ પાણીનો 19.5% હિસ્સો મળે છે, જ્યારે પાકિસ્તાનને 80% થી વધુ પાણી મળે છે। આ કરારે બંને દેશો વચ્ચે પાણીના વિવાદને ઘણી હદે ઉકેલ્યો હતો, પરંતુ હવે ભારતના તાજેતરના નિર્ણયથી આ સંધિનું ભવિષ્ય જોખમમાં છે।

ભારતે સંધિ સ્થગિત કરવાનો નિર્ણય કેમ લીધો?

ભારતનો આ નિર્ણય કાશ્મીરના પહેલગામમાં બૈસરન ખીણમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલાના પ્રતિભાવમાં લેવામાં આવ્યો છે। આ હુમલામાં 26 લોકોના મોત થયા હતા, જેને ભારતે પાકિસ્તાન પ્રાયોજિત આતંકવાદ સાથે જોડ્યો છે। બુધવારે યોજાયેલી કેબિનેટ કમિટી ઓન સિક્યુરિટી (CCS) ની બેઠકમાં આ નિર્ણય લેવાયો। ભારતનું માનવું છે કે પાકિસ્તાન સમયાંતરે આતંકવાદી હુમલાઓ દ્વારા ભારતની સુરક્ષાને જોખમમાં મૂકે છે, અને આવી સ્થિતિમાં સિંધુ જળ સંધિ જેવા કરારને ચાલુ રાખવું યોગ્ય નથી। નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે આ નિર્ણય પાકિસ્તાન પર આર્થિક અને સામાજિક દબાણ લાવવાનો એક વ્યૂહાત્મક પગલું છે।

પાકિસ્તાન પર આ નિર્ણયની અસરો

સિંધુ જળ સંધિનું સ્થગન પાકિસ્તાન માટે વિનાશક સાબિત થઈ શકે છે। પાકિસ્તાનની 80% ખેતીલાયક જમીન (16 મિલિયન હેક્ટર) સિંધુ નદી પ્રણાલીના પાણી પર આધાર રાખે છે। આ પાણીનો 93% ભાગ સિંચાઈ માટે વપરાય છે, જે વિના ખેતી લગભગ અશક્ય છે। પાકિસ્તાનના મોટા શહેરો જેવા કે કરાચી, લાહોર અને મુલતાન પણ આ નદીઓ પર નિર્ભર છે। આ ઉપરાંત, તારબેલા અને મંગલા જેવા જળ વીજ પ્રોજેક્ટ્સ પણ સિંધુ નદીના પાણી પર આધારિત છે। પાણીની અછતથી ખાદ્ય ઉત્પાદનમાં ઘટાડો, વીજ ઉત્પાદનમાં ખલેલ અને શહેરી પાણી પુરવઠામાં ભંગાણ થઈ શકે છે, જે પાકિસ્તાનમાં અશાંતિ અને આર્થિક કટોકટીને જન્મ આપી શકે છે।

સિંધુ જળ સંધિનો ઇતિહાસ

સિંધુ જળ સંધિની શરૂઆત 1947ની આઝાદી બાદ થયેલા પાણીના વિવાદથી થઈ હતી। 1948માં ભારતે પાણીનો પુરવઠો બંધ કર્યો, જેનાથી પાકિસ્તાનમાં મુશ્કેલીઓ ઉભી થઈ। ત્યારબાદ, અમેરિકન નિષ્ણાત ડેવિડ લિલિએન્થલની સલાહથી વિશ્વ બેંકે મધ્યસ્થી કરી, અને લગભગ દાયકા સુધી ચાલેલી વાટાઘાટો બાદ 19 સપ્ટેમ્બર 1960ના રોજ આ સંધિ પર હસ્તાક્ષર થયા। ભારતના તત્કાલીન વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ અને પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ અયુબ ખાને આ કરાર પર સહી કરી હતી। આ સંધિએ બંને દેશો વચ્ચે પાણીના વિતરણનો મુદ્દો ઉકેલ્યો હતો, પરંતુ પાકિસ્તાનની આતંકવાદી પ્રવૃત્તિઓએ આ સંધિની સુસંગતતા પર સવાલ ઉભા કર્યા છે।

નિષ્ણાતોનો અભિપ્રાય અને વિવાદ

ઘણા નિષ્ણાતો દાયકાઓથી સિંધુ જળ સંધિને ભારત માટે નુકસાનકારક ગણાવે છે। તેઓનું માનવું છે કે ભારતે પોતાના હિસ્સાના પાણીનો પૂરેપૂરો ઉપયોગ કરવો જોઈએ અને પાકિસ્તાનને આપવામાં આવતા પાણીની માત્રામાં ઘટાડો કરવો જોઈએ। આ નિર્ણયને ઘણા લોકો ઐતિહાસિક ભૂલને સુધારવાના પગલાં તરીકે જુએ છે, જ્યારે કેટલાક આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે થનારા વિવાદની ચિંતા વ્યક્ત કરે છે। પાકિસ્તાને આ નિર્ણયને વિશ્વ બેંક અને આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય સમક્ષ ઉઠાવવાની ધમકી આપી છે, પરંતુ ભારતનું સ્પષ્ટ માનવું છે કે “લોહી અને પાણી એકસાથે વહી શકે નહીં”।

ભવિષ્યમાં શું થશે?

સિંધુ જળ સંધિનું સ્થગન ભારત-પાકિસ્તાન સંબંધોમાં નવો તણાવ લાવશે. પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા, ખેતી અને શહેરી જીવન પર તેની ગંભીર અસર થશે, જેનાથી આંતરરાષ્ટ્રીય દબાણ વધી શકે છે। ભારત આ નિર્ણય દ્વારા પાકિસ્તાનને આતંકવાદ સામે કડક પગલાં લેવા માટે દબાણ કરવા માંગે છે। જોકે, આ નિર્ણયથી ચાર દેશોમાં વહેતી સિંધુ નદીના પાણીના વહેંચણીના મુદ્દે આંતરરાષ્ટ્રીય વિવાદ પણ ઉભો થઈ શકે છે। ભવિષ્યમાં આ મુદ્દે વાટાઘાટો અને મધ્યસ્થીની જરૂર પડશે, પરંતુ હાલના સમયમાં ભારતનું આ પગલું પાકિસ્તાન માટે એક મોટો ફટકો છે।

ભારતનો સિંધુ જળ સંધિ સ્થગિત કરવાનો નિર્ણય એક ઐતિહાસિક અને વ્યૂહાત્મક પગલું છે, જે પાકિસ્તાનની ખેતી, ઉદ્યોગ અને શહેરી જીવન પર ગંભીર અસર કરશે। આ નિર્ણય કાશ્મીરમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલાના જવાબમાં લેવાયો છે, જે ભારત-પાકિસ્તાન સંબંધોમાં નવો તણાવ લાવશે। સિંધુ નદી પ્રણાલી પર આધારિત પાકિસ્તાનની 80% ખેતી અને મોટા શહેરો હવે પાણીની કટોકટીનો સામનો કરશે। આ નિર્ણયથી આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે વિવાદ થઈ શકે છે, પરંતુ ભારતે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આતંકવાદ અને પાણીનો સહયોગ એકસાથે ચાલી શકે નહીં।

Share On Social Media